| |
|
 Saka (Carduelis Carduelis), ispinozgiller (Fringillidae) familyasından kafeslerde çok beslenen ötücü bir kuş türü. Özellikleri Erişkinlerde gaga dibinden gözün arka ucuna kadar yayılan kırmızılığı yalnız gaga ile göz arasındaki koyu esmer bir bant keser. Başın gerdan ve gözün gerisindeki yanları beyaz, tepe ve boyun yanları siyahtır. Kanatların ortası boyunca, gövdeye doğru, sarı renkli geniş bir bant uzanır. Kanatların beyaz lekeli arka kenarları dışında kalan öbür bölümleri siyah, sırt kahverengi, kuyruksokumu beyazımsıdır. Siyah kuyruk tüylerinin uçlarında da beyaz lekeler bulunur. Gençlerde kanat ve kuyruk tüyleri erişkinlerinki gibidir. Ama öbür bölümler grimsi kahverengi ve koyu çizgilidir. Erişkinlerin uzunluğu genelde 14 cm’yi bulmakla birlikte yöresel olarak değişebilir. Kasım sakası diye adlandırılan tür, yaygın saka kuşundan daha iri ve daha gösterişlidir. Akdeniz sakası ise kafese daha kolay uyum sağlar ve ötüşüyle tanınmıştır. Yaşam Şekli Güzel ötüşleri ile tanınan bu kuşlar özellikle devedikeni tohumları ile beslenir. Orman kenarlarında ve ağaçlık yerlerde ürer. Üreme mevsimleri dışında küçük sürüler halinde dolaşırlar. Meyve bahçeleri ve parklarda sık görülen kuşlardandır. Avlanmaları çok kolaydır ama nesli tükenen türler arasında oldukları için yasaklanmıştır. Dağılımı Coğrafi dağılımları Avrupa, Asya’nın batısı ve Kuzey Afrika’yı kapsar. Türkiye’nin hemen her yerinde yaz kış görülebilir. Taksonomi Bu kuş türü içinde farklı ırklar barındıran iki ana gruba bölünmüştür. Bu iki grup komşu oldukları bölgelerde birbirlerine karıştıkları için ayırt edilebilir bir tüy yapısı olsa da caniceps grubu ayrı bir tür olarak tanınmamıştır. Carduelis carduelis carduelis grubu. * Carduelis carduelis balcanica. Güneydoğu Avrupa. * Carduelis carduelis brevirostris. Kırım, Kuzey Kafkasya. * Carduelis carduelis brittanica. Britanya Adaları. * Carduelis carduelis carduelis. Avrupa anakarasının büyük kısmı, İskandinavya. * Carduelis carduelis loudoni. Güney Kafkasya, İran. * Carduelis carduelis major. Batı Sibirya. * Carduelis carduelis niediecki. Güneybatı Asya, Kuzeydoğu Afrika. * Carduelis carduelis parva. Atlantik Adaları, İber Yarımadası, Kuzeybatı Afrika. * Carduelis carduelis tschusii. Korsika, Sardunya, Sicilya. Carduelis carduelis caniceps grubu. * Carduelis carduelis caniceps. Orta Asya’nın güneyi. * Carduelis carduelis paropanisi. Afganistan’dan Batı Himalayalara ve Tien Shan’a. * Carduelis carduelis subulata. Orta Sibirya’nın güneyi ÖTÜCÜ KUSLARIN EN ASILI :SAKA (CARDUELIS CARDUELIS) Tanım: Saka kuşu (carduelis carduelis, european goldfinch eng.) ispinozgiller familyasından taneci, ötücü bir kus türü . Morfolojik Yapı: Yüzün ön kısmında kırmızı renkli maske , kanat teleklerinin yanlarındaki sari şerit ve göz ve basın üstünden boyun altına kadar uzanan siyah bir atkı bulunur.Vücut kahve tonlarında tüylerle bezenmiştir,kanat telekleri siyah ve üstünde beyaz benekler mevcuttur,kuyruk yine siyah ve uç kısmında 4-6 adet beyaz benek(badem)bulunur,karin altı beyazdır,renk ana hatları ile böyle olmakla beraber mevsim cins ve beslenme rejimine göre değişiklik gösterebilir. Cinsleri: Her yöreye ait yerli sakalar olmakla beraber göçle gelen değişik cinsleri de mevcuttur. Anadolu sakası(kömürcü, dikencik, kınalı): Küçük boyutlu hareketli ve insana yakın bir cinstir.Kafese alıştırılması ve yavru alınması kolaydır. Akdeniz sakası(Akhisar, Antalya,İzmir,Çukurova sakası): Akdeniz e kıyı bölgelerde yetişen ılıman iklime uyum sağlamış erken ese gelen ve melez alınması en kolay olan cinstir. Sibirya sakası(c.carduelis major, kasım sakası ,geçim sakası): Türün en iri ve en güzel görünüşlü olanıdır adından anlaşılacağı gibi yazları Rusya steplerinde ürer ve çoğalır,sert geçen iklim şartlarını atlatmak için Kuzey Afrika ya göçer bu göç Kasım Aralık aylarına denk gelir ve göç yolları üzerinde yakalanabilir . Kafese en zor alışan en yabani cinstir melez alınması da zordur. Ak gerdan sakası: Gaga altından boyun altına kadar ki bölümde beyaz şerit bulunur ve bu bölgedeki siyah şali keser, yine bir göç sakasıdır özellikle Marmara bölgesinde çokça yakalanır. Hizalayan sakası: Renk ve ötüşte farklılık gösterir isminden anlaşıldığı gibi Himalaya dağlarında farklılaşmış bir cinstir . Vücut hatları ayni olmakla beraber kafadaki siyah atkı ya silik yada yoktur. Efsane beyaz saka: Çokça sözü edilen boyalı olduğu veya mama ile beyazlatıldığı söylenen bu saka aslında genetik olarak her canlıda bulunabilen albinizm sonucudur dikkat edilirse göz rengi kırmızıdır ayni kus dükkanlarındaki kırmızı gözlü beyaz muhabbet kuşları gibi . Halihazırda İtalya da bu rengi üreten Angelo Fumigalli ile sıkça mailleşmekte ve üretim teknikleri konusunda bilgi alışverişinde bulunmaktayım. Yasadığı yerler: Avrupa, Bati Asya ve Kuzey Afrika , fundalıklar, makilikler,Sibirya stepleri,dikenlik açık alanlar ve akarsu basları.Şehir yaşamına da uyum sağlayanlar mevcuttur. Beslenme biçimi : Senelik bitki türlerinin tohumları,çeşitli meyveler,küçük böcek larvaları(seyrek),özellikle dikenli bitkilerin yağlı ve yüksek protein içeren tohumları ile beslenir,temel olarak taneci gaga yapısına sahiptir. Ömrü: Doğal ortamında 6-8 yıl, kafes şartlarında 14 seneye kadar yasayanı mevcuttur. Cinsiyet ayrımı: Erkekler iri, parlak tüylü,daha uzun gagalıdır,kına renkli maskesi göz dikey hizasının arkasına kadar uzanır,gaganın basla birleştiği bölümdeki bıyık benzeri tüyler siyah renklidir,ayrıca kanatların beden ile birleştiği bölümdeki üst yüzey tüyleri erkeklerde koyu dişilerde kahverengine kaçar.Solda görülen kus dişi sağdaki ise bir erkek Üreme ve Çoğalma: Geç ilkbahar Nisan Mayıs ayları,senede 4 karina kadar yavru verebilirler,fincan büyüklüğündeki yuvaya 4-6 adet yumurta yapar genelde hepsini doldurur 14. günde yavrular yumurtadan çıkar .Yavrular yumurtadan çıktıktan 15 gün sonra yuvadan uçar .İlk basta yüz alin ve ense tüyleri boz renklidir ilk tüyde normal rengini alır. Üretim: Kafes şartlarında üretim zordur, Avrupalı üreticiler (ör.Angelo Fumigalli)genelde 2*2*1.1 metre ölçülerinde salmalarda üretim yapmaktadırlar bu salmalara bodur ağaçlar yerleştirmekte ve ese atılacak dişi ve erkek sakaları Kasım ayında bu salmalara atıp kişi beraber geçirmelerini sağlamaktadırlar.Kafeste üretime uygun çiftler yine kafeste çıkmış dişi ve erkekten olmaktadır yunanlı bir üreticiyle görüşmüştüm o bu özellikte kuşları İtalya’dan getirtip ikinci sezonda zorda olsa birkaç yavru aldığını belirtmişti.Kafesin içerisine plastik çam benzeri bazı yapma dallar koyarak ortamı doğallaştırmaya çalışmış.Ben ,yumurta toplayıp kanarya ve melez altında çıkaran saka meraklılarından aldığım dişilerle doğadan yakalanmış erkekleri çiftleştirip yavru aldım fakat yumurtaları kendilerine baktıramadım.İtalya’dan bir çift getirtmek için girişimde bulundum fakat İtalya gümrüğü yabani hayvan diye izin vermedi AB ye girersek belki daha kolay olur. Melezlere: Saka meraklılarının en büyük uğrası bu yöndedir bunun sebebi melez azmanlığı diye bilinen biyolojik güzelliktir . Melezler hem daha iyi öter hem de daha dayanıklı olurlar. Melez kus elde etmek için erkek saka x dişi kanarya , erkek kanarya x dişi saka esleştirilir.Genelde yetiştiriciler ilk sekli kullanır ama ikinci tür esleştirmeden çıkan yavrular daha güzel olmaktadır .Ben özellikle erkek saka ile kanarya melezleri üzerinde duracağım.Sakanız en azından kişi kafeste geçirmiş ve kafes hayatına uyum sağlamış olmalı Akdeniz,Marmara kıyı şeridi dışındaki bölgelerimizde doğadaki sakalar mart sonu nisan ortalarında bölgesel olarak yaklaşık bir hafta içerisinde eslenip yumurtaya basmaktadırlar.Bu bölgelerdeki kanaryalarsa sizlerinde bileceği gibi ocak sonu mart ortası gibi ese gelirler yani sakalarla kanaryaların doğal kızışma ve es zamanları farklılık göstermektedir .Bu sorunu asmak için ben Akdeniz 'e kıyı bölgelerden (Mersin, Antalya,İzmir,Manisa) getirdiğim sakaları kullanmaktayım.Saka ese atılmadan önce kızgın olmalı tünekte klasik yay hareketiyle etrafa meydan okumalı ayak ve gagası beyazlamış olmalı tüyünü düzmüş olmalı ve insana az çok alışmış olmalıdır.Dikkat edilirse Mart Nisan aylarında yakalanan doğal sakaların ayak ve gagaları beyazdır.Kanarya dişi hiç ese atılmamış olmalı renk olarak sakanın rengine uygun olmalıdır( yeşil, kula, sütlü kula, mozaik,bakiri).O sezon kanarya erkeklerden bir ağız yavru alinmiş dişilerde kullanabilirsiniz böylece sakanız biraz daha kızmak için vakit bulacaktır.Sakanızın ve kanaryanızın hazır olduğuna inandığınızda aylardan da Nisan ise dişiyi sakanın kafesine koyabilirsiniz dişi zaten kızgınsa hemen yuvayı örmeye başlayacaktır ve yuvadan her kalktığında esleşmek isteyecektir (buna yardımcı olmak için bazı melezciler ortamda öten bir erkek kanarya bulundurur)İlk yumurtalar genelde bos olur sabırla ikinci yumurtaları bekleyin esleri ayırmayın.Sade tek gözü telli çiftleştirme kafesleri kullanın eslerin kafesi tenha bir yerde olmalıdır.Saka bazen yumurtalara zarar verebilir veya yavruları besleyebilirde bunu gözlemleyerek gerekirse sakayı kafesten alin.Ben genelde sakaları dişiyi yumurtlattıktan sonra başka dişilere gezdiririm böylece ayni sezonda daha çok yavru alma sansı doğuyor. Unutmayın melezlere tecrübe kadar şans ve sabır isidir. Çıkan yavruların bakimi kanarya yavruları ile ayni prosedürde yürütülür. Melezlerde cinsiyet ayrımı: Temel olarak sakaya benzer, erkekler daha gösterişli ve maskeleri gözün arkasına kadar uzanır. Renkleri daha parlaktır ve kafeste tedirgin olduklarında kafa tüylerini kabartırlar.En önemlisi öterler en azından ders yaparlar,renk maması verildiğinde dahi erkekler daha güzel renklenir.Benim gözlemlerime göre yavrular daha çok erkek çıkmakta.Aşağıdaki resim de soldaki erkek sağdaki ise dişi bir melez. Yazıma başlamadan önce bu konuda bana yardımcı olan sayın abilerim ERDOĞAN ,NİHAT ve CEM beylere teşekkürü bir borç bilirim. Saka mutasyonları üretmek fikri insanlarda öncelikle bu kuş türünü doğru üretme tekniklerini geliştirdikten sonra hasıl olmuştur zaten üretim yapmanın en zevkli yönü de bu değilmidir .Sadece sizin ürettiğiniz ve sizin isim verdiğiniz bir mutasyon yapmak her yetiştiricinin hayalidir.Aslında mutasyon kelimesi burada yanlış kullanılmakta ama genel olarak dünyada bu terim kullanıldığı için bende öyle kullanacağım mutasyon genetik olarak ortaya çıkan garip özelliklerin o türün genetik özelliklerine kalıcı olarak yerleşmesidir.Bizim bahsettiğimiz mutasyon ise türde zaten var olan fakat çekinik kalmış özelliklerin yetiştirici tarafından ortaya çıkarılmasıdır. DOĞAL RENK (NATURE BRED): Normal doğada gördüğümüz renktir yöresel olarak değişse de renk yoğunlukları ve dağılımı standartlık gösterir.Doğal renkli bir kuşunda hangi mutasyonları taşıdığını bilmek çok ustalık işidir hafif bir renk farklılığı usta bir yeriştirici için büyük şifreler taşıyabilir. İZABEL RENK MUTASYONU(ISABEL COLOR BRED): Yüz kızıl maskesi dahil kuşun bütün renkleri açılmıştır.Bir bakıma donuklaşmıştır diyebiliriz.Renk olarak açık olan kuşların eşleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır.Normalde heterozigot(1) çekinik bir gen tarafından tarafından determine(2) edilir.Sürekli olarak bu gene sahip kuşların eşleştirilmesiyle baskın hale gelmiştir ve fenotipte(3) kendini göstermiştir. SATEN BEYAZ MUTASYONU(SATINET BRED): Renk olarak izabel rengin çok daha açığı hatta beyaza yakınıdır.Yüz maskesi hariç vücudun kanat telekleri dahil bütün renkleri açılmıştır.Gözler doğal rengindedir ve iki safir beyazın eşleştirilmesinden u ihtimalle beyaz yavrular elde edilir diğer yavrularda ihtimalle eumo dediğimiz ve ileride anlatılacak olan renk varyetesini vermektedir.Çok küçük bir ihtimalle bile olsa kuşların homozigot(4) gen özelliklerine göre doğal renk verebilirler. BEYAZ GÖĞÜS (EUMO BRED): Yetiştiricilerin elindeki beyaz ve doğal renkli kuşlardan aldıkları yavrularda fark ettikleri bu özelliği genetik ayıklama ile homozigot hale getirmeleri sonucu çıkmıştır.Göğüs rengi açık olduğunca değerlidir ve istenir ,kanat telekleri siyah ama sırt rengi açık olabilir.İki eumo kuşu eşleştirdiğinizde % beyaz elde etme şansınız yüksektir diğer yavrular natur veya eumo gelir. ALBİNO (ALBİNO BRED): Renk bütün tonlarıyla olabildiğince açıktır satine benzer fark gözlerdedir bu renk varyetesinde gözler bütün canlıların albinolarında olduğu gibi kırmızıdır .İki albino eşleşmesinden genelde natur kuşlar gelir sürekli albinino üzerine gidilerek yine anne baba renginde kuşlar elde etmek mümkündür. ACHAT (AGATE BRED): Renklerde belirgin farklılıklar vardır siyah olan kısımlar oldukça koyu ve belirgin, kahverengi olan kısımlar ise olabildiğince açık renktir.Oldukça sevilen bir renk varyetesi ve ilk başlayanlar için uygundur. BEYAZ KAFA(GREY HEADED BRED): Bölgesel olarak türemiş bir renk varyetesi olmakla beraber şu anda Avrupa da üretimi yaygın olarak yapılan bir varyetedir ,kafa şalı siyah rengini kaybetmiştir oldukça açık veya yoktur buna rağmen kanat telekleri siyahtır isabel mutasyon ile eşleştirilmesinden güzel isabel yavrular alınabilir .Şu an üreticilerin elinde en az bulunan mutasyondur. AKGERDAN(PEA THROAT BRED): Boyun altındaki tüyler beyazdır hem major tiplerde hemde normal yerleşik sakalarda görülebilen doğal bir renktir. Aslında pied yani parçalı kuşların bir çeşitidir.Özellikle melezleri çok gösterişli olmaktadır. PARÇALI RENK(PIED BRED): Adından anlaşılacağı gibi vücudun belli bölgeleri beyaz diğer yerler ise doğal renktedir. Bu renk kuşlar doğada nadiren görülür ve benzer iki kuşun eşleştirilmesinde P parçalı % beyaz % doğal renk gelmektedir.Diğer kuşlara nazaran hastalıklara daha dayanıksız olmaktadır. SARI RENK(YELLOW MUTASYON): Doğal renkli kuşlarda rastladığımız göğüs sarılığı hoşa giden bir özelliktir bu özelliğin üzerine gidilerek elde edilmiş bir mutasyondur.Sarı tüylerin vücutta dağılmında dengesizlik gösteren kuşların sürekli çaprazlanmasıyla elde edilmiştir. SİYAH RENK (MELANİC MUTASYON): En son çalışmaların ürünü olan bu renk mutasyonu İtalyan bir yetiştirici tarafından elde edilmiştir.Normal olarak canlılarda bulunan ten ve tüy rengini veren melanin pigmenti yoğun kuşların eşleştirilmesi ile elde edilmiştir pratik olarak albino rengin tam tersidir albinolarda melanin pigmenti bulunmaz. Açıklamalar: (1)Heterozigot:Anne ve babadan çekinik olarak gelen gen manasında kullanılmıştır,özelliği determine eden gen bakımından eşleştirilen anne ve baba çekinik özellik göstermiştir. (2)Determine:Kuştaki genetik özelliğin fiziksel olarak görüntüsünün sağlanmasıdır.Genotiple fenotip arasındaki köprüdür. (3)Fenotip:Genetik şifrenin dış görünüşteki halidir. (4)Homozigot:Özelliği veren gen bakımından anne ve babanın baskın olması durumudur.
KuŞÇu-ahMet
|
|